De introductie van PESS (Programmeerbare Elektronische Systemen in veiligheidsgerelateerde toepassingen) verhoogt de innovatieruimte voor de industrie. Het biedt mogelijkheden voor vermindering van de productiekosten en verhoging van de betrouwbaarheid en veiligheid.
In de lift- en roltrapindustrie worden al steeds vaker elektrische en/of elektronische componenten toegepast voor besturings- en signaleringssystemen. Langzaam maar zeker vinden deze ook hun weg om de veiligheidsfuncties in de installaties te waarborgen. In conventionele liften en roltrappen werden altijd mechanisch gedwongen openende en sluitende schakelaars toegepast en/of elektrisch gecontroleerde veiligheidscircuits. De normen schreven dat ook voor. Niet zo vaak werden elektronische veiligheidssystemen gebruikt om een veiligheidsfunctie te realiseren. Veel bewegende mechanische delen dus, met verhoogde kans op storingen.
BETROUWBAARHEID VERHOGEN
De wens om de betrouwbaarheid te verhogen en de productie- en onderhoudskosten te verlagen heeft ertoe geleid dat de controle- en ook veiligheidssystemen meer en meer worden gerealiseerd met behulp van programmeerbare elektronica. Veiligheidsgerelateerde programmeerbare elektronica wordt vandaag de dag al toegepast op vele gebieden. Bijvoorbeeld in de machine-, de automobiel- en de procesindustrie. In de loop van de jaren heeft ook de liftindustrie grote elektronische ontwikkelingen doorgemaakt. Zo wordt nu voor aandrijfsystemen bijna standaard geavanceerde elektronica toegepast. Als het om de fundamentele veiligheidsketen gaat, is er echter nog niet zo heel veel veranderd ten opzichte van 25 jaar geleden.
GESCHIEDENIS
Na vele jaren van ontwikkeling heeft CEN (Europees Comité voor Normalisatie) in 2003 de norm EN 81-1/-2 A1 uitgegeven. Met bepalingen hierin over veiligheidsgerelateerde programmeerbare elektronica. De meeste bedrijven waren wat afwachtend als het ging om de toepassing van deze norm. Al zijn er wel enkele bedrijven geweest die ervoor kozen om een elektronisch veiligheidscomponent voor commercieel gebruik te ontwikkelen. Ook om hier kennis mee op te doen en te leren omgaan met de nieuwe mogelijkheden. Door de invoering van de EN 81-1/-2 + A3 in 2010 is het belang van toepassing van elektronische veiligheidscomponenten voor liftfabrikanten toegenomen, als gevolg van de introductie van de bescherming tegen ongecontroleerde beweging van de liftkooi met geopende deuren voor de verdieping (UCMP). Dit is namelijk iets wat bij uitstek via PESSRAL (Programmeerbare Elektronische Systemen in veiligheidsgerelateerde toepassingen voor liften) kan worden gerealiseerd. De norm EN 81-20 en -50, die de EN 81-1 en 2 zal vervangen, is geharmoniseerd in 2014. De nieuwe aanvullende veiligheidseisen die daarin genoemd worden, zullen de behoefte aan PESSRAL-oplossingen verder vergroten. Denk daarbij, bijvoorbeeld, aan de verschillende inspectiebesturingen en bewaking van veiligheidslijnoverbruggingen.
OPEN VRAAG VOOR PESS-EISEN
Pieter Schaareman, productmanager Normen & Voorschriften bij Liftinstituut, denkt echter dat één vraag nog steeds niet is beantwoord, namelijk: zijn PESSRAL en PESSRAE (Programmeerbare Elektronische Systemen in veiligheidsgerelateerde toepassingen voor liften respectievelijk roltrappen) op dit moment een geschikte tool voor het ontwikkelen van elektronische veiligheidscomponenten voor liften en roltrappen? Schaareman vindt dat de regelgeving die nu gehanteerd kan worden, een goed begin is. “Maar de normering rond PESSRAL en PESSRAE is nog onvoldoende duidelijk. De huidige lift- en roltrapnormen bevatten bijvoorbeeld nog geen duidelijke eisen zoals een beoordeling van de faalkansen. Dat is echter wél nodig om te controleren of het ontwerp voldoet aan de vereiste SIL-klasse (Safety Integrity Level) die in de norm vermeld staat.” Veel van de eisen in de liftnormen zijn gerelateerd aan de IEC 61508-serie, die zijns inziens te veel ruimte laat voor eigen interpretaties. (De IEC 61508-serie beschrijft de functionele veiligheid van elektrische, elektronische en programmeerbare elektronische besturingssystemen in het algemeen.)
IN HET ALGEMEEN
Een programmeerbare elektronische veiligheidsfunctie heeft opnemers (sensoren), een verwerkingsunit en een afschakelunit (actuator). Als vanuit deze veiligheidsfunctie de lift gestopt moet worden, zou het remsysteem van de lift deel moeten uitmaken van deze veiligheidsfunctie. Dit is echter niet voorgeschreven vanuit PESSRAL en PESSRAE. PESSRAL en PESSRAE zijn namelijk zodanig opgebouwd dat, op basis van de uitkomst van de veiligheidsfunctie, de veiligheidsketen geopend of gesloten wordt. Voor deze veiligheidsfuncties worden in de normen faalkanswaarden gesteld, gepresenteerd als een SIL-niveau in bijlage A van de EN 81-1/-2 + A3, respectievelijk tabel 6 van de EN 115-1+A1.
PESS-NORMEN MET BETREKKING TOT LIFTEN- EN ROLTRAPPENNORMEN
De gerelateerde normen in de EN 81-serie en EN 115-1 geven SIL-eisen voor veiligheidsfuncties of verwijzen naar normen als de IEC 61508-serie. Als deze systemen effectief en veilig worden toegepast, is het essentieel dat degenen die verantwoordelijk zijn voor het ontwerp, voldoende worden begeleid op de veiligheidsaspecten om de juiste beslissingen te nemen. Dergelijke systemen vereisen namelijk een totaal andere benadering in verhouding tot de ontwikkeling van een conventioneel veiligheidssysteem.
AAN DE SLAG MET PESS? LAAT U TRAINEN/BEGELEIDEN DOOR LIFTINSTITUUT
Wat houdt Safety Integrity Level (SIL) precies in? Wat is PESSRAL en wat is PESSRAE? Wat is de relatie met de IEC 61508- en IEC 62061-serie en ISO 13849-1/2? Fabrikanten van liften, roltrappen en machines hebben vaak moeite om dit allemaal te begrijpen als ze aan de slag gaan met PESS. En dat kunnen we ons bij Liftinstituut goed indenken. Daarom organiseren trainingen om hier meer inzicht in te krijgen. De Liftinstituut-PESSRAL- en PESSRAE-opleidingen verklaren programmeerbare elektronische systemen in veiligheidstoepassingen en leren u hoe ze toegepast kunnen worden.