Sinds het invoeren van brandweerliften in de zeventiger jaren zijn de normen voor brandweerliften doorontwikkeld. Ook de eisen aan de bouwkundige omgeving zijn behoorlijk uitgebreid. Voor alle duidelijkheid hebben we nog even alles op een rijtje gezet.
Een brandweerlift is een lift die, naast bouwkundige voorzieningen, een speciale besturingsmogelijkheid heeft die een prioritaire bedieningsoptie biedt voor gebruik door de brandweer. De brandweer heeft daardoor snel en ongestoord de beschikking over de lift.
Het brandweerpersoneel kan de lift dan gebruiken om, zo nodig met het blusmaterieel, snel de gewenste etage te bereiken. Meestal is dat de etage onder de brand. De brandweer kan de lift met de brandweerschakelaar op het toegangsniveau voor de brandweer onder controle krijgen als de brandweerschakelaar, die zich nabij de lifttoegang bevindt, wordt ingeschakeld (zie afbeeldingen brandweersymbolen onderaan). De brandweer heeft de beschikking over de daarvoor benodigde driekantsleutel.
Werking lift bij ingeschakelde brandweerschakeling
In hoofdzaak zijn de kenmerken van een brandweerlift bij ingeschakeld brandweerbedrijf als volgt:
- De lift krijgt bij inschakeling van de brandweerstand een oproep naar de etage met de brandweerschakelaar,
- de lift kan niet meer opgeroepen worden met behulp van de bediening op de verdiepingen,
- de lift parkeert daar met de deuren open,
- de brandweer heeft dan de beschikking over de lift, met behulp van de bediening in de kooi kan de gewenste stopplaats worden gekozen, de lift stopt alleen daar,
- fotocellen, die het sluiten van de deuren zouden kunnen verhinderen door rook, mogen niet functioneel zijn in brandweerbedrijf.
Afhankelijk van het voorschrift waaronder de brandweerlift is gebouwd, zijn er in detail variaties in het gedrag van de brandweerlift op de brandweerstand. Zo mogen bij de brandweerliften volgens de norm EN 81-72 (vanaf 2003) de deuren op de verdiepingen alleen openen onder een blijvende bediening van de ‘deur-open’-knop in de kooi. Als deze knop wordt losgelaten, bijvoorbeeld als de brandweerman ziet dat de brand zich al vlak vóór de lift heeft uitgebreid, zullen de deuren direct weer sluiten. Pas als de deuren geheel open zijn, blijven ze geopend als de ‘deur-open’-knop wordt losgelaten.
Bouwkundige brandveiligheid
Ook zijn er fundamentele verschillen tussen de brandveiligheid van het gebouw. De brandweerlift norm die van toepassing was voor de invoering van de EN81-72 (te herkennen aan de ronde bedieningsplaat) stelde geen bijzondere bouwkundige brandveiligheidseisen aan het gebouw. Een brandweerlift volgens de EN81-72 (rechthoekige bedieningsplaat) stelt wel bouwkundige brandveiligheidseisen, eisen die erop zijn gericht om de brandweerlift storingsvrij in bedrijf te houden gedurende de tijd dat de bouwkundige structuur beschermd is tegen brand en rook. Dit wordt bijvoorbeeld gerealiseerd door een voldoende bouwkundige brand- en rookscheiding rondom de lift en door bescherming tegen bluswater, ook in de liftschacht en de schachtput.
Vluchtweg voor brandweerman waarborgen
Een belangrijk verschil tussen oude en nieuwe brandweerliften bestaat uit de voorzieningen om de vluchtweg voor de brandweer te waarborgen, als de brandweerlift er, ondanks alle beschermingsmaatregelen onverhoopt toch mee mocht stoppen. Zo moeten nieuwe brandweerliften onder meer zijn voorzien van een dakluik in de kooi en een ladder op de kooi, waarmee de brandweerman zich via het liftkooidak en de liftschacht in veiligheid kan stellen.
Keuringsmaatstaven verschillen
Wat keuring betreft zijn er ook behoorlijk wat verschillen, die bepaald worden door het jaar van ingebruikname van de lift. Zo was het tot 2013 bij alle keuringsinstellingen gebruikelijk dat de brandweerschakeling werd meegenomen bij de periodieke keuring. Gebreken aan deze brandweerschakeling konden echter nooit aanleiding zijn om de lift af te keuren. Met het keuringsschema “Schema liften” is echter bepaald dat tekortkomingen aan de brandweerfunctie meewegen in de criteria voor goed- of afkeuring van de lift. De verplichting om de brandweerfunctie te moeten meewegen in de criteria voor goed- of afkeuring van de lift geldt overigens alleen voor díe brandweerliften waarvan de brandweerfunctie onderdeel uitmaakt van de vervaardigingsvoorschriften.
Norm- en regelgeving
Als we daar het Warenwetbesluit liften op naslaan, vinden we in artikel 24 dat het, samengevat, als volgt zit met die vervaardigingsvoorschriften:
- Nieuwe liften moeten voldoen aan de vervaardigingsvoorschriften volgens art. 5 van het Warenwetbesluit liften. Dit houdt in dat een nieuwe brandweerlift moet voldoen aan de Richtlijn liften 2014/33/EU. Onder de Richtlijn liften is de geharmoniseerde norm NEN-EN 81-72 voor brandweerliften beschikbaar;
- Brandweerliften die tussen 16 augustus 1991 en 1 juli 1999 in bedrijf zijn gesteld, moeten voor wat betreft de brandweerlift eisen voldoen aan bijlage Z.4 van de norm NEN-EN 81-1 (1986)(tractieliften), respectievelijk de NEN-EN 81-2 (1989)(hydraulische liften). In bijlage Z.4 zijn de specifieke voorschriften voor de brandweerliften opgenomen. Deze bijlage is inhoudelijk bijna hetzelfde als hoofdstuk XII van de NEN1081.
- Liften die vóór 16 augustus 1991 in bedrijf zijn gesteld, moeten voor wat betreft de brandweeraspecten voldoen aan de hoofdstuk XII van de norm N 1081, uitgegeven in december 1950, of de hoofdstukken hoofdstuk XII van de norm NEN 1081, uitgegeven in december 1971
- Wat opvalt, is dat voor de liften die vóór 16 augustus 1991 in bedrijf zijn gesteld geen specifieke bepalingen voor brandweerliften waren opgenomen. Hoewel er toen al lang brandweerliften waren, bestonden wettelijke vervaardigingsvoorschriften daarvoor dus niet. Daarom kunnen brandweerliften die vóór 16 augustus 1991 in bedrijf zijn gesteld nooit afgekeurd worden op enkel gebreken aan de brandweerschakeling.
Wat opvalt, is dat voor de liften die vóór 16 augustus 1991 in bedrijf zijn gesteld geen specifieke bepalingen voor brandweerliften waren opgenomen. Hoewel er toen al lang brandweerliften waren, bestonden wettelijke vervaardigingsvoorschriften daarvoor dus niet. Daarom kunnen brandweerliften die vóór 16 augustus 1991 in bedrijf zijn gesteld nooit afgekeurd worden op enkel gebreken aan de brandweerschakeling.
Liftinstituut vindt het voor de veiligheid van de brandweer echter van belang om ook bij de oude brandweerliften, dus van vóór 16 augustus 1991, de ogen niet te sluiten voor de brandweerschakeling. Bij de periodieke keuring nemen we daarom de brandweerschakeling dus gewoon mee in de beoordeling. Afwijkingen aan de werking van de brandweerschakeling worden ook in ons keuringsrapport vermeld. Het certificaat zal voor liften van vóór 16 augustus 1991 echter nooit kunnen worden geweigerd op basis van tekortkomingen aan de brandweerfunctie.
De laatste versie van de EN 81-72 voor brandweerliften is in 2020 gepubliceerd. De norm is bij NEN verkrijgbaar.
Goed herkenbaar
Herkenbare brandweerlift van voor 1 juli 1999
Brandweer liften die tussen 16 augustus 1991 en 1 juli 1999 in bedrijf zijn gesteld, zijn herkenbaar aan de ronde bedieningsschijf op de muur met als brandweersymbool de rode gestileerde vlam die zich rond de driekant schakelaar slingert.
Herkenbare brandweerlift na juli 1999
Brandweerliften die zijn geproduceerd en geïnstalleerd op basis van de Richtlijn liften en de onder deze Richtlijn geharmoniseerde norm NEN-EN 81-72 voor brandweerliften zijn herkenbaar aan het rechthoekige bedieningsplaat met het vierkante brandweerpictogram
Slotopmerking
Vanuit de NEN81-72 én het Besluit bouwwerken en leefomgeving (Bbl) worden noodzakelijke brand- rook- en water-werende bouwkundige voorzieningen voorgeschreven. Die voorzieningen zijn niet altijd getroffen. Aandacht is daarvoor nodig, vooral wanneer er een nieuwe lift in een bestaande schacht komt ter vervanging van de oude installatie.