Mitsubishi Elevator Europe ontwikkelt evacuatiebesturing

Langzaam maar zeker groeit het besef dat het noodzakelijk is om liften te gebruiken als je snel gebouwen wilt ontruimen bij brand of calamiteiten. Vanuit die gedachte heeft Mitsubishi Elevator Europe (MEE) recentelijk een evacuatieschakelingconcept voor liften ontwikkeld, dat, in tegenstelling tot al bestaande toepassingen, vanaf de verdieping te bedienen is en uitermate geschikt is voor gebruik door de BHV-organisatie.

We praten hierover met Wim Offerhaus en Ashiqur Rahman, werkzaam als respectievelijk manager en mechanical engineer bij de Code & Standard Section van het R&D Centre van Mitsubishi Elevator Europe, en met Masashi Komatsu, manager van dit R&D Centre.

Huidige evacuatiesystemen

Voordat we ingaan op de (toepassingsmogelijkheden van de) door Mitsubishi Elevator Europe ontwikkelde evacuatieschakeling geeft Offerhaus aan dat er wereldwijd tot nu toe drie verschillende mogelijkheden worden onderscheiden voor evacuatie met liften.

  • “Eén daarvan is evacuatie vanuit laagbouw met de lift en is met name gericht op het evacueren van gehandicapten. Gebaseerd op het principe dat er een interne bedrijfshulpverlener in de liftkooi staat, die de gehandicapten vervoert, voordat de brandweer komt. Met een sleutelschakelaar waarmee de buitenoproepen uitgeschakeld worden, heeft hij het exclusieve gebruiksrecht van de lift verkregen. Dit systeem werkt in combinatie met twee aparte intercomsystemen: een intercom tussen kooi en hoofdstopplaats, behorend bij de lift, en een intercomsysteem van het gebouw tussen de verdiepingen en de hoofdstopplaats. Dit principe is gebaseerd op de Britse norm BS 9999.”
  • “Een andere mogelijkheid is dat een gebouw geen bedrijfshulpverlening heeft, maar wel een gebouwbeheersysteem. Dit systeem moet detecteren welk incident heeft plaatsgevonden en waar dit is gebeurd. Op basis van die informatie bepaalt het systeem welke verdiepingen ontruimd moeten worden en in welke volgorde. Het gebouwbeheersysteem stuurt vervolgens de liften aan. Ook moet dit systeem monitoren of het gebruik van een lift nog wel veilig is. Dit principe wordt omschreven in ASME code A.17, en in een studie die is gepubliceerd door ISO, onder de naam DTS18770.”
  • “Daarnaast is er nog een derde mogelijkheid: bij extreem hoge gebouwen wordt vaak, onder begeleiding van een BHV’er, een ‘lifeboat’-elevator ingezet om iedereen in een gebouw vanaf een verzamelverdieping naar de begane grond te vervoeren. Dit principe wordt in Nederland bijvoorbeeld in gebouw ‘De Delftse Poort’ in Rotterdam toegepast. Al wordt daar een gewone brandweerlift (EN 81-1 bijlage Z4) voor deze evacuatie gebruikt.”

Conclusie

Offerhaus vervolgt: “De conclusie die je hieruit kunt trekken, is dat deze drie mogelijkheden complementair aan elkaar zijn, maar ook nadelen hebben. Er is bijvoorbeeld in twee van de drie gevallen een assistent (BHV’er) nodig in de kooi gedurende de gehele ontruiming. Die neemt dus ook ruimte in de lift in, die niet gebruikt kan worden voor vervoer van een extra te evacueren passagier. En als gewerkt wordt met een gebouwbeheersysteem, is zo’n systeem waarschijnlijk vaak heel complex en duur, en ben je volledig afhankelijk van de werking hiervan. Daarnaast verloopt de communicatie bij deze mogelijkheden niet altijd optimaal doordat de communicatie tussen kooi en verdieping loopt via twee intercomsystemen.”

Het alternatief

Daarom ontwikkelde Mitsubishi Elevator Europe als alternatief het Floor Warden-besturingsconcept (kortweg FW-besturing) om de evacuatie met liften beter en veiliger te organiseren. Offerhaus: “Anders dan bij de drie eerder aangegeven mogelijkheden, wordt de lift hierbij door een BHV’er aangestuurd vanaf de verdieping die ontruimd moet worden, en dus niet vanuit de kooi of op afstand. We voegen hier ook signalering aan toe, waardoor meteen duidelijk is wat de ‘toestand’ van de lift is, en een geïntegreerde intercom. Communicatie is immers essentieel bij ontruimingen. Bij het FW-besturingsconcept kan de lift bediend worden door de BHV’er die aanwezig is op de verdieping die ontruimd wordt.”

Voordelen

De FW-besturing kan zowel in laagbouw, middelhoogbouw als in heel hoge gebouwen worden toegepast. Rahman noemt ook nog wat andere voordelen: “Deze besturing is zeer eenvoudig te bedienen en is onafhankelijk van een gebouwbeheersysteem, dus veel minder storingsgevoelig. Daarnaast is het niet nodig dat de BHV’er zelf in de lift staat, omdat hij de lift vanaf de buitenkant bedient.” Een ander voordeel is dat de evacuatieschakeling kan worden toegepast in gewone liften en in brandweerliften. Wel geldt bij al deze liften dat ze in een veilige omgeving moeten staan, die – conform het Bouwbesluit – voldoende brandwerend is (60 minuten). Het liefst naast het veiligheidstrappenhuis.

Hoe werkt het?

Op alle verdiepingen in een gebouw, of als de klant dit wil alleen op specifieke verdiepingen, wordt aan de buitenkant van één of meer liften de evacuatieschakelaar met signaleringstableau aangebracht. Als bij calamiteiten deze sleutelschakelaar wordt bediend of omgezet door een BHV’er, komt de lift met prioriteit naar de door hem te ontruimen verdieping toe, zodat hij vervolgens iedereen op die verdieping naar beneden kan evacueren. Nadat de kooi gevuld is, bedient de BHV’er één van de drukknoppen op de verdieping waarmee hij de schachtdeuren sluit en de lift naar beneden stuurt. Onderweg naar de begane grond, worden de passagiers geïnformeerd over de voortgang met boodschappen als ‘de lift is in evacuatiestand’, ‘u wordt nu geëvacueerd’ en, eenmaal aangekomen, ‘u kunt nu de lift verlaten’. De liftdeuren blijven beneden vervolgens een bepaalde tijd open en sluiten automatisch.

Op de onderste stopplaats kan vervolgens een eventueel aanwezige andere BHV’er de deuren ook versneld sluiten. Daarna gaat de lift weer terug naar de verdieping waar de BHV’er staat die de evacuatie op de verdieping verzorgt. Deze BHV’er houdt dus de controle over de lift op deze verdieping. Als hij zijn verdieping ontruimd heeft, geeft hij de lift weer vrij door de schakelaar terug te zetten. Vervolgens maakt de lift nog één rit naar de hoofdstopplaats en gaat automatisch daarvandaan naar een andere te evacueren verdieping, als daar de evacuatieschakelaar inmiddels bediend is. Communicatie tussen degenen die de schakelaars bedienen, onderling en met de passagiers in de kooi, vindt plaats in twee richtingen. Via de intercoms op de verdiepingen en in de kooi waarbij de microfoon in de kooi tijdens evacuatie altijd open staat. Zo kunnen de passagiers in de kooi zich altijd verstaanbaar maken, en kunnen de hulpverleners, indien nodig, elkaar en de passagiers in de kooi informeren.

Combinatie met brandweerschakelaar

Deze evacuatieschakeling kan in combinatie met de uitvoering van de lift als brandweerlift toegepast worden. De brandweer kan dan bij aankomst de evacuatieschakeling ‘overrulen’ met de brandweerschakelaar. “Maar deze is niet per se nodig. Het is alleen een optie die geleverd kan worden”, zo legt Offerhaus uit. “Wél zal het nodig zijn om de stroomvoorziening van een lift met deze evacuatieschakeling, ook zonder deze optie, op dezelfde manier uit te voeren als bij brandweerliften, zodat dezelfde mate van veiligheid wordt bereikt. Ook is het nodig om het voorportaal van de lift uit te voeren als een brandcompartiment met een brandwerendheid van 60 minuten.”

Toepasbaarheid

Gevraagd naar toepassingsmogelijkheden voor deze evacuatieschakeling, geeft Offerhaus aan: “We willen ons met deze schakeling in eerste instantie richten op toepassing in liften in gebouwen in de zorgsector en in kantoorgebouwen, maar wellicht zijn er ook mogelijkheden in de woningbouwsector.” Desgevraagd geeft hij aan dat deze schakeling ook op andere typen liften dan Mitsubishi-liften toe te passen is, maar dat MEE voor het bedienen van het systeem vanaf de verdieping wel de relevante octrooien heeft aangevraagd.

Eerste reacties

Gevraagd naar eerste reacties uit de markt op deze schakeling, geeft Offerhaus aan dat de geraadpleegde vertegenwoordigers van de brandweer heel positief zijn. Uit contacten met BHV’ers blijkt hetzelfde. Hij, Komatsu en Rahman verwachten dat ook de markt positief zal reageren. Offerhaus voegt toe: “We ‘beperken’ ons met dit concept bewust eerst tot de Nederlandse markt, maar willen er natuurlijk uiteindelijk wel de Europese en wereldmarkt mee op.” Rahman meldt dat ook meer bekendheid zal worden gegeven aan dit product bij (internationale) congressen, zoals het internationale liftcongres in Stuttgart op 6 en 7 oktober dit jaar. Wat volgens Offerhaus de grootste uitdaging wordt, is het ‘klaar maken’ van de markt voor het gebruiken van een lift bij evacuatie. “Het motto was immers voorheen ‘bij brand geen lift’. Maar met deze schakeling en de juiste beschermende maatregelen is gebruik van een lift bij brand wel degelijk veilig.”

In de testtoren

We testen de evacuatieschakeling in de testtoren van MEE in Veenendaal. Hierin staat onder meer een nieuwe Nexiezlift (de opvolger van de Elenessa), die is voorzien van deze schakeling. Uit onze praktijktest blijkt dat de schakeling inderdaad goed werkt. Het bedieningsgemak is groot is en de lift gaat snel op en neer van de ‘evacuatieverdieping’ naar de hoofdstopplaats op de begane grond. Opvallend is dat bij aankomst op de begane grond de verlichting dimt, maar direct na het sluiten van de deur weer aangaat. Hier is bewust voor gekozen, om passagiers aan te sporen om de lift na het afronden van de evacuatie snel te verlaten. Ook in de evacuatiemodus wordt, net als bij brandweerliften, de deur-fotocelbeveiliging overbrugd, met uitzondering van die op de hoofdstopplaats.

Norm- en regelgeving op het gebied van evacuatie
Even een paar feiten op een rijtje:

  • In Engeland is de norm BS 9999 geïmplementeerd, die alleen bedoeld is voor het evacueren van gehandicapten (zowel uit laag- als uit hoogbouw).
  • Daarnaast is er de TS81-76, gebaseerd op de BS 9999. Maar deze beperkt zich tot laagbouw.
  • CEN start in 2014 met de ontwikkeling van de prEN81-76, op basis van de TS81-76.
  • ISO werkt aan de TS18870 voor automatische evacuatie (dus zonder assistentie); dit moet ook ooit een norm worden.
  • ASME (American Society of Mechanical Engineers) is al veel verder. Deze organisatie heeft de automatische evacuatiebesturing geïmplementeerd in de A17, die van toepassing is in de VS.